Rituelen zijn handelingen die steeds volgens een vast patroon verlopen. Rituelen bieden steun bij overgang van situaties, zoals bij het opstaan en het slapen gaan, aan tafel gaan, stilstaan bij een bijzonder moment of een bijzondere dag, bij het afscheid nemen, etc.

Onderstaande vragen helpen om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de vraag van de verstandelijk gehandicapte als het gaat om ondersteuning bij het omgaan met rituelen.

        1. Is hij/zij gewend, of heeft hij/zij de wens om aan bepaalde rituelen deel te nemen?

            Zo ja, om welke rituelen gaat het dan?

            Is daarbij ondersteuning gewenst?

    Zo ja, door wie wordt die ondersteuning gegeven? (ouders, begeleiders, andere hulpverleners, geestelijk       verzorgers, mensen uit de geloofsgemeenschap, etc)

2. Zijn er binnen het gezin/de familie bepaalde gewoonten of rituelen waar hij/zij waarde aan hecht?

            Zo ja, om welke rituelen gaat het dan?

            Is daar ondersteuning bij gewenst?

            Zo ja, door wie wordt die ondersteuning gegeven?

3. Wat weet je van iemands reactie op religieuze/spirituele muziek en/of verhalen, op gebeden, of andere         rituelen? Zijn er bijvoorbeeld verhalen of liederen waar iemand zich sterk mee verbonden voelt, die           herkenbaar zijn omdat ze die van huis uit mee gekregen hebben?

            Is hierbij ondersteuning gewenst?

            Zo ja, door wie wordt die ondersteuning gegeven?

        4. Aan welke (religieuze) feesten neemt iemand graag deel?

            Is hierbij ondersteuning gewenst?

            Zo ja, door wie wordt die ondersteuning gegeven?

5. Hebben ouders/vertegenwoordigers specifieke wensen met betrekking tot de ondersteuning?

            Zo ja, welke wensen?

Levensvragen zijn vragen die betrekking hebben op zaken die van wezenlijk belang zijn in het leven. Ze zijn niet gebonden aan een bepaalde religieuze achtergrond.

Dus ook mensen zonder religieuze achtergrond kennen zulke vragen. Sommigen kunnen die vragen verwoorden; bij anderen komen ze verborgen naar boven in bepaald gedrag.

Het antwoord op deze vragen heeft te maken met de levensbeschouwing waarmee iemand is opgegroeid. Niet elke cliënt is in staat om te groeien tot een persoonlijke levensvisie. Daarbij kan ondersteuning nodig zijn. Deze ondersteuning noemen we geestelijke of spirituele zorg.

De geestelijke zorg die hierbij geboden wordt, kan maar hoeft niet religieus ingevuld worden. Voor levensvragen geldt dat ze steeds terug kunnen keren. We dienen dan ook steeds opnieuw te onderzoeken of en welke levensvragen hier en nu van belang zijn.

Zingeving is betekenis verlenen aan de gebeurtenissen die ons leven bepalen. Een zinvol leven wordt ervaren in zinvolle bezigheden / werk, in communicatie met anderen, in het ervaren van liefde en het kunnen genieten. Als de zin van de gewone bezigheden weg valt ontstaat een crisis. Juist dan wordt de vraag naar zin het scherpst gesteld.

Onderstaande vragen helpen om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de vraag van de verstandelijk gehandicapte als het gaat om ondersteuning bij het omgaan met zingeving en levensvragen.

1.         Heeft deze persoon levens- of zingevingsvragen? Bijvoorbeeld op het gebied van: eigen identiteit                  (wie ben ik?), omgaan met een handicap, aangaan en onderhouden van relaties en                                     vriendschappen, seksualiteitsbeleving, ouder worden, ziek zijn, verlieservaringen, dood, geloof,             toekomstperspectief, verhuizen, etc.

        1a.       Zo ja, op welk gebied liggen deze vragen (zie bovenstaande opsomming)?

1b.       Is ondersteuning gewenst bij het signaleren en begeleiden van deze zingevings- en levensvragen?

1c.       Zo ja, door wie wordt die ondersteuning gegeven? (ouders, begeleiders, geestelijk verzorgers, mensen vanuit de geloofsgemeenschap, etc)